Пишува: Слободан ТОМИЌ
Минхенската безбедносна конференција 2025 го потврди она што многумина го предвидуваа: светот е на раб на тектонски промени. Глобалниот поредок, каков што го знаеме, е пред историски предизвик, а Европската унија, САД, Русија, Кина и останатите големи играчи се на крстопат. Каде оди светот?
Како ќе се реорганизира Европа? Дали Балканот повторно ќе биде бојно поле на глобалните сили? Македонија е во срцето на овие пресметки, а нејзината судбина зависи од стратегиските потези што ќе бидат донесени во наредните месеци.
I. Минхен 2025: Симбол на новиот светски судир
Оваа година, конференцијата беше обележана со отсуство на српскиот претседател Александар Вучиќ, што е значаен сигнал дека Белград веќе не игра по нотите на западните центри на моќ.
Наспроти тоа, на сцената настапија двајца политичари со сосема различни визии за иднината на Европа и светот: потпретседателот на САД, Мајк Венс, кој беше пратеник на Трамп, и македонскиот премиер Христијан Мицкоски, кој на Балканот ја презема улогата на клучен партнер на американската администрација.
Европските лидери беа видливо потресени. Франција и Германија, некогашните носители на европското единство, се во состојба на политички и економски колапс.
Германија е во хаос, политички парализирана и со економија што тоне поради неуспешната транзиција кон зелената енергија и раскинувањето со Русија. Франција, пак, се дави во внатрешни немири и губи позиција во глобалната геополитичка игра.
Но, најголемиот удар за Европа дојде од Трамп. Неговиот потпретседател Пенс испрати јасна порака: „Америка веќе не е заинтересирана за судбината на ЕУ“!
Со други зборови, американската администрација е фокусирана на билатерални односи со силни држави, а не со слабата и нефункционална Европска унија.
II. Билатерализацијата на Европа: Смртта на Европската Унија?
Минхен 2025 го потврди тоа што беше очигледно уште од Брегзит: Европската Унија е во процес на распаѓање. Различните визии за иднината на Унијата доведоа до продлабочување на поделбите.
Франција и Германија сакаат централизиран модел каде што Брисел ќе биде главниот донесувач на одлуки.
Источна Европа (Полска, Унгарија, Словачка, Чешка) се противи на таквиот модел и бара посилни национални суверенитети.
Италија и Шпанија се борат со внатрешни економски проблеми и немаат јасна стратегија.
Најголемиот удар за Брисел дојде од американската администрација, која го потврди тоа што го најавуваше Трамп уште од 2016 година – ЕУ повеќе не е приоритет за Вашингтон. Наместо тоа, САД ќе се фокусираат на сојузи со држави кои можат да бидат силни партнери на билатерално ниво. Ова значи дека иднината на Европа ќе биде „сојуз на суверени држави“ наместо федерална супердржава.
Ова создава огромни проблеми за Македонија, која е зависна од европските фондови и политичка поддршка. Но, истовремено, отвора простор за посилни врски со САД и други центри на моќ.
III. Русија, Кина и Балканот: Новата голема пресметка
Додека Западот се бори со своите внатрешни конфликти, Русија и Кина играат на долгорочна геополитичка стратегија.
Русија ја користи слабоста на ЕУ за да ги зајакне врските со Србија, Унгарија и другите традиционални сојузници. Москва е подготвена да го искористи секој момент на хаос во Брисел за да ја зголеми својата влијателност на Балканот.
Кина веќе има длабоки економски корени во регионот, со огромни инфраструктурни проекти во Србија, Грција и Македонија.
Македонија се наоѓа во центарот на оваа пресметка. Од една страна, притисокот од Брисел и Вашингтон ја турка кон западните интеграции, но од друга страна, економските и енергетските интереси ја влечат кон Истокот.
IV. Македонската позиција: Мицкоски како геополитички играч
Настапот на македонскиот премиер Христијан Мицкоски во Минхен беше внимателно следен од сите страни. Тој се позиционира како клучен партнер на новата американска политика на Балканот. Со силна проамериканска линија и јасна антиевропска реторика, Мицкоски ја затвора вратата за старите проекти на Брисел и се приклучува на новата стратегија на Трамп.
V. Бугарскиот фактор: Авантури, хегемонизам и пари
Бугарија, како и секогаш, се обидува да профитира од геополитичкиот хаос. Со тврдокорен став во однос на Македонија и обиди да го наметне својот наратив, Софија продолжува да игра дестабилизирачка улога во регионот.
Но, бугарската стратегија е сега во опасност – доколку ЕУ ослабне, нема да има механизми со кои Бугарија ќе може да врши притисок врз Македонија. Ова го отвора прашањето: дали македонската држава конечно ќе добие повеќе простор за маневрирање без страв од бугарски уцени?
Заклучок: Минхен 2025 – Пролог на нов светски поредок
Минхенската конференција 2025 покажа дека влегуваме во нова ера.
Светот повеќе не е униполарен. Европа е во фаза на билатерализација, Америка се фокусира на национални интереси, а Русија и Кина ја користат ситуацијата за да ја зголемат својата моќ.
За Македонија, ова значи дека времето на слепо следење на ЕУ завршува.
Под раководство на Мицкоски, државата има можност да се постави како клучен играч на Балканот, со директни врски со САД, Србија и други силни актери.
Големата геополитичка игра штотуку започна. Македонија мора да биде подготвена.